Cách thu hoạch tôm hiệu quả

Thu hoạch được xem là bước cuối cùng trong quá trình nuôi tôm, đây là khâu quan trọng mặc dù chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Nhóm thu hoạch toàn bộ phải tối ưu để đạt được kết quả tốt nhất về sản lượng cũng như chất lượng.

Thời điểm

Người nuôi tôm quyết định ngày thu hoạch chủ yếu dựa trên trọng lượng trung bình của tôm trong ao và xem xét nhu cầu thị trường, giá cả tốt nhất cho các kích cỡ của tôm. Các tiêu chí cần kiểm tra trước lúc thu hoạch bao gồm: kích cỡ, độ cứng, màu sắc và một số yếu tố khác ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Thông thường, người nuôi cần lấy một số lượng nhỏ mẫu tôm để xác định. Nhìn chung, quyết định thu hoạch nếu đạt được ba tiêu chí sau: Ít hơn 5% tôm đang lột vỏ và dưới 10% tôm có vỏ mềm; Ít hơn 5% tôm có dị hình hoặc dị tật; Có mùi và hương vị chính xác.

Tỷ lệ độ cứng của vỏ không phải là thông tin đủ để đưa ra quyết định thu hoạch. Khó khăn ở đây là xác định chính xác giai đoạn của chu kỳ lột xác. Thực tế tôm có vỏ cứng khi đấy mẫu kiểm tra là không đủ. Cần xác định đúng giai đoạn để chắc chắn rằng trong cả quá trình thu hoạch sẽ không xảy ra hiện tượng lột xác nhiều, điều này có thể buộc dừng thu hoach sẽ không xảy ra hiện tượng lột xác nhiều, điều này có thể buộc dừng thu hoạch hoặc hậu quả là giảm chất lượng và giá trị sản phẩm. Việc xác định quá trình lột xác của tôm khá dễ dàng, được nhiều nhà nghiên cứu mô tả bằng phương pháp quan sát gai đuôi của tôm dưới kính hiển vi quang học hai mắt có độ phóng đại 40X.

Giai đoạn thích hợp nhất để thu hoạch là D0 – D1, khi mà sự phân chia chưa được xác định rất rõ ràng giữa lớp biểu bì và vỏ. Quyết định thu hoạch có thể được thực hiện ở giai đoạn C, nhưng chất lượng sản phẩm không phải là tối ưu vì vẫn còn một không gian nhỏ giữa lớp vỏ và biểu bì, điều này sẽ không làm cho tôm có kết cấu tốt nhất.

Nếu mùa thu hoạch bắt đầu khi tôm ở giai đoạn D2 – D3 thì rất có khả năng tôm sẽ lột xác trong vụ thu hoạch – đây là điều người nuôi không mong muốn nhất bởi có thể dẫn tới việc kết thúc vụ thu hoạch. Vì vậy, khuyến khích người nuôi lấy mẫu tôm khoảng 100 con từ các khu vực khác nhau của ao và kiểm tra gai đuôi để xác định chính xác các giai đoạn lột xác của tôm.

Trước khi có quyết định thu hoạch ao, việc cho tôm ăn phải được tạm dừng trước 4 – 6 giờ. Hiện, người nuôi thường ngừng cho tôm ăn ít nhất 48 giờ hoặc nhiều hơn trước khi thu hoạch, nhưng đây không được coi là phương pháp đúng. Tôm sẽ không ngừng ăn khi thức ăn bị ngưng trong vài giờ. Ngược lại, nếu không có thức ăn chế biến sẵn (thức ăn lơ lửng), tôm sẽ di chuyển xuống đáy ao để tìm thức ăn tự nhiên. Ở đây, tôm tiếp xúc với một lượng lớn chất thải tích tụ sẽ khiến cho chất lượng của chúng thấp đi khi xuất hiện mảng màu đen trong phần đầu ngực. Rõ ràng rằng chất lượng tốt nhất có thể mang lại là chất lượng tôm khi được đưa ra khỏi ao. Từ thời điểm đó, chất lượng của nó chỉ giảm đi tùy thuộc vào một số thông số, và các thông số này hầu hết có thể được kiểm soát với việc lên kế hoạch và thực hiện tốt.

Chuẩn bị cho vụ thu hoạch

Khi thu hoạch, mực nước ao nuôi được giảm xuống vừa đủ – Ảnh: PTC

Khi đã quyết định thu hoạch ao nuôi tôm, mực nước trong ao phải được giảm xuống đủ để thu hoạch nhanh và hoàn thành tốt nhất. Không có một quy định cụ thể xác định mức nước thích hợp nhất để bắt đầu thu hoạch bởi nó phụ thuộc vào nhiều thông số bao gồm sinh khối tôm ước tính trong ao, diện tích ao, tốc độ thoát nước, độ đáy ao và các yếu tố khác. Nhân viên chịu trách nhiệm phải có kiến thức tốt về tất cả các ao, xác định đúng mực nước tối ưu để bắt đầu thu hoạch. Vì nhiều ao trong một trang trại có thể khác nhau.

Thời gian lý tưởng nhất là phải thu hoạch xong trong khoảng 4 – 8 giờ (tùy thuộc vào diện tích ao) để duy trì tôm ở điều kiện tốt nhất. Khi giảm mực nước, cần phải thực hiện cẩn thận để tránh làm tôm bị stress.

Ao nuôi thường được thu hoạch vào ban đêm, bởi vì nhiệt độ thường thấp và thích hợp hơn. Tuy nhiên, vào ban đêm có những bất lợi quan trọng như sự kiểm soát ít hơn so với ban ngày. Việc thu hoạch tôm, kể cả phương pháp thủ công hay bằng máy móc đều có thể dễ dàng thực hiện với quy hoạch và biện pháp phòng ngừa đầy đủ. Điều quan trọng nhất là cần bảo vệ khu vực sau thu hoạch bằng cách lắp đặt một lều bảo vệ hoặc nắp che chắn cho tôm và công nhân thu hoạch khỏi tác động trực tiếp của mặt trời. Thu hoạch ban ngày cũng ngăn ngừa được sự chậm trễ khi di chuyển sản phẩm giữa vị trí thu hoạch đến nơi mà phương tiện vận tải ướp lạnh. Ưu điểm chính của thu hoạch ban ngày là nó cho phép kiểm soát liên tục quá trình và chất lượng tôm.

Hình thức thu hoạch tôm bằng tay được sử dụng chủ yếu trong nhiều năm, tuy nhiên, hiện nay có nhiều trang trại trên thế giới chuyển sang thu hoạch cơ học sử dụng nhiều loại máy khác nhau. Máy thu hoạch cơ khí cho phép rút ngắn thời gian và không yêu cầu nhiều người như thu hoạch thủ công. Tuy nhiên ở hình thức nào, tất cả các hoạt động sau thu hoạch phải được tổ chức rất tốt để tránh sự chậm trễ và tồn đọng (có thể ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm) của tôm trong suốt quá trình.

Trước khi bắt đầu thu hoạch, các cơ sở phải hoàn toàn sẵn sàng, được tổ chức, và tuân theo nguyên tắc “chỉ chuyển tiếp”, cùng với đó là tránh đi qua các đường dẫn của sản phẩm sạch, phù hợp với các chỉ tiêu HACCP. Điều này rất quan trọng nên cần được xem xét kỹ lưỡng, đặc biệt là đối với thu hoạch thủ công bằng tay, nơi có rất nhiều người tham gia.

Một khía cạnh quan trọng khác cho việc thu hoạch để duy trì chất lượng sản phẩm là đảm bảo rằng tất cả các nhân viên tham gia đều hiểu được toàn bộ quy trình, vai trò và vị trí cụ thể của họ. Thủ tục thu hoạch phải được viết rõ ràng, những người liên quan nên có một bản sao của quy trình thao tác chuẩn (quy trình SOP) để đọc và hiểu chúng.